'Hightech is een cult, een religie'

Driekwart van de werknemers in Silicon Valley, het hart van de Amerikaanse nieuwe economie, is de afgelopen jaren minder gaan verdienen. Een gesprek met schrijfster Paulina Borsook over de schaduwkanten van de hightech.

Door onze correspondent LUCAS LIGTENBERG

PALO ALTO, 30 JUNI. Ze zal nooit iets via internet kopen als ze het kan vermijden. Als ze zou worden uitgenodigd te komen werken bij een startend internetbedrijfje zal ze waarschijnlijk weigeren. Toch staat de Amerikaanse schijfster Paulina Borsook met beide benen midden in de wereld van hightech.

Onlangs kwam haar boek Cyberselfish. A Critical Romp through the terribly Libertarian Culture of High Tech uit, waarin ze stelling neemt tegen de libertijnse cultuur van de technologiewereld. Op het terras van het restaurant Il Fornaio in Palo Alto in de staat Californië , waar je nog wel eens een big shot tegen het lijf kan lopen, legt ze uit wat dat betekent. "Libertijns moet je zien in zijn religieuze of culturele betekenis", zegt ze. "Het is in dit verband geen politieke term."

Ze omschrijft het libertijnse gedachtengoed in de hightechwereld als zeer individualistisch, voor een vrije markt en pertinent tegen elke overheidsbemoeienis. De techno-libertijnen zijn vrije jongens van wie velen geloven dat een maatschappij een organisch geheel is, een eco-systeem dat zijn eigen evenwicht in stand houdt en verstoringen herstelt. Borsook zegt ergens in haar boek dat ze bepaalde ideeën met de groep deelt, maar ze zegt ook: "Ik geloof wel in een rol voor de overheid, een noodzaak van regulering. Een volledig vrije markt lijkt mij niet de beste plaats om alles te laten uitmaken. "

Daarmee raakt ze onmiddellijk aan de kernidee in haar boek. Ze vecht daarin een Don Quichotte-achtige strijd tegen de libertijnen. Borsook werkt zelfs sinds 1981 in en rondom Silicon Valley, zij het met enkele onderbrekingen. Daarvoor studeerde ze acht jaar dus ze woont als sinds 1973 in de Bay Area, de regio rondom San Francisco. Ze was verbonden aan tijdschrift Wired "tijdens de gloriedagen", zoals ze zelf zegt, ze schreef voor het linkse opinieweekblad Mother Jones, ze schreef onder meer voor de webzines suck.com en salon.com. Borsook is een insider maar levert kritiek op Silicon Valley als een meedogenloze outsider.

"Silicon Valley is het epicentrum van de technologie", zegt ze. "In andere technologieregio's zoals Route 128 in Boston of in Seattle zie je toch niet dezelfde libertijnse cultuur. Het zijn ook andersoortige gebieden. Microsoft is niet zozeer een technologiebedrijf, als wel een geweldig marketingbedrijf. " Wonen in de buurt van Silicon Valley is voor Borsook niet voortdurend ondergedompeld zijn in de technologie. Ze is gek op Noord-Californië. Ze werd geboren in Pasadena, een buitenwijk van Los Angeles, woonde in New York, Arizona, South Carolina en Wisconsin. "Ik kwam telkens toch weer hier terug", legt ze uit. "Het politieke klimaat is links, bohémien, de natuur is prachtig en die hele mix vind ik altijd aantrekkelijk. Volmaakt is het niet, dat weet ik ook wel."

Borsook beargumenteert in haar boek dat de libertijnse weerstand tegen overheidsbemoeienis voortkomt uit kortzichtigheid. Ze duikt in de recente historie en wijst erop dat Silicon Valley zijn bestaan te danken heeft aan de overheid. Het was de rijkelijk gesubsidieerde Amerikaanse defensie-industrie die het gebied impulsen gaf voor onderzoek. In 1967 nam het Pentagon zeven van elke tien geproduceerde chips af. De totstandkoming van Ascii, de bekende standaardtaal voor netwerken, werd mede door de overheid gefinancierd. Het Arpanet, de voorloper van internet, was een product van het departement van defensie. Borsook citeert in haar boek een bron die zegt: "Het klinkt als de hele geschiedenis van het westen. Laat de overheid electriciteit en water aanleggen, scholing opzetten, wat orde aanbrengen - en dan moet de overheid oprotten."

Borsook legt ook uitgebreid uit waarom die overheid kennelijk nodig is. Op de vrije markt van de hightech in Silicon Valley is het uurloon van driekwart van de mensen in loondienst tussen 1989 en 1996 gedaald. In 1999 was de snelst groeiende sector van de banenmarkt die waar 10 dollar per uur wordt betaald. Om een idee te geven: de huur van een driekamerappartement in de regio bedraagt 1.300 dollar (bijna 3.000 gulden) per maand. "Niet de bemoeienis van de overheid is een probleem, maar het bedrijfsleven dat misbruik maakt van de situatie", aldus Borsook. Ze geeft als voorbeeld daarvan het binnenhalen van buitenlandse hooggeschoolde werknemers die bij een bedijf kunnen gaan werken dat hen sponsort voor een verblijfsvergunning. Tijdens de aanvraagprocedure, die jaren kan duren, mogen de 'technokoelies', zoals ze worden genoemd, niet van baan veranderen. Ze signaleert ook dat de techno-libertijnen wel graag willen dat de overheid in actie komt als het gaat om het opsporen van illegaal werkende hackers of het tegengaan van piraterij. Tenslotte is er het vraagstuk van de privacy. "Privacy? Wat is dat? Stel je niet aan. Er is geen privacy", schrijft Borsook. Ze deed research over het onderwerp en ontdekte met afgrijzen hoeveel persoonlijke informatie beschikbaar is en hoe gemakkelijk internetgebruikers te volgen zijn. "Ik zal nooit iets online kopen als ik het kan vermijden", zegt ze. "De informatiegaring via internet is op het randje van illegaal. We kennen allemaal het voorbeeld van DoubleClick. Daar gaan we heen." DoubleClick verzamelt 'cookies' via de talloze websites die het beheert en kondigde aan die gegevens te koppelen aan een direct-marketingbestand van Abacus, dat ze net hadden overgenomen. Een storm van kritiek en waarschuwingen van politici deden het bedrijf terugdeinsen.

Borsook verafschuwt het dat internet inmiddels is doordrongen van het bedrijfsleven. "Begrijp me goed, ik heb niets tegen bedrijven. Wat me tegenstaat is dat als je hier bij een bedrijf werkt je al het andere daarvoor moet opgeven. Dat is de mentaliteit en daar kan ik niet tegen. Het is een cult, een religie en dat is ook de kant van de technolibertijnen die ik in mijn boek aanval."